|
|
|
|
AVUKAT
|
|
|
PAZARBAŞI HUKUK BÜROSU
|
|
|
||
Resmi Gazete: 01.10.1998
Sayı: 23480
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1- Bu Yönetmeliğin amacı, bütün kolluk kuvveti makam ve memurlarının,
Cumhuriyet savılarının bilgi ve emirleri doğrultusunda yürütecekleri adli soruşturma
sırasında uygulayacakları esas ve usuller ile yakalanan, gözaltına alınan veya
muhafaza altına alınan kişilerin hakları, nezarethane standartları ile ifade
alma işlemlerinde görevli personelin eğitimine, yetki ve sorumluluklarına ilişkin
hususları düzenlemektir.
Kapsam
Madde 2 - Bu Yönetmelik hükümleri bütün kolluk kuvvetini kapsar.
Hukuki Dayanak
Madde 3 - Bu Yönetmelik, 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu, 2845 sayılı
Devlet Güvenlik Mahkemelerinin Kuruluş ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun,
2253 sayılı Çocuk Mahkemelerinin Kuruluşu, Görev ve Yargılama Usulleri Hakkında
Kanun, 3005 sayılı Meşhud Suçların Muhakeme Usulü Kanunu, 2559 sayılı Polis
Vazife ve Salahiyet Kanunu, 2803 sayılı Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri
Kanunu, 2692 sayılı Sahil Güvenlik Komutanlığı Kanunu ve diğer ilgili mevzuat
hükümlerine göre hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 4 - Bu Yönetmelikte geçen deyimlerden;
Kolluk kuvveti (Zabıta): Polis, jandarma, sahil güvenlik ve özel kolluk kuvvetlerini,
Yakalama: Kamu güvenliğine, kamu düzenine veya kişinin vücut veya hayatına yönelik
var olan bir tehlikenin giderilmesi için denetim altına alınması gereken veya
suç işlediği yönünde hakkında kuvvetli iz, eser, emare ve delil bulunan kişinin
gözaltına alma veya muhafaza altına alma işlemlerinden önce hakim kararı olmaksızın
özgürlüğünün geçici olarak ve fiilen kısıtlanarak
denetim altına alınmasını,
Gözaltına alma: Kanunun verdiği yetkiye göre yakalanan kişinin, hakkındaki işlemlerin
tamamlanması amacıyla, adli mercilere teslimine veya serbest bırakılmasına kadar
kanuni süre içerisinde sağlığına zarar vermeyecek şekilde özgürlüğünün geçici
olarak kısıtlanıp alıkonulmasını,
Muhafaza altına alma: Kanunun yetki verdiği hallerde yetkili merci önüne çıkarılması
gereken kişilerin ilgili kurumlara veya kişilere teslimine kadar sağlıklarına
zarar vermeyecek şekilde ve zorunlu olduğu ölçüde özgürlüklerinin kısıtlanıp
alıkonulmasını,
Gecikmesinde sakınca bulunan hal: Derhal işlem yapılmadığı takdirde suçun iz,
eser, emare ve delillerinin kaybolması veya şüphelinin kaçması veya kimliğinin
saptanamaması ihtimalinin ortaya çıkması halini,
Meşhud suç (suçüstü hali): İşlenmekte olan suçu veya henüz işlenmiş olan fiil
ile fiilin işlenmesinden hemen sonra, kolluk kuvveti veya suçtan zarar gören
kişi veya başkaları tarafından izlenerek yakalanan kişinin veya fiilin pek az
önce işlendiğini gösteren eşya veya eser, iz veya emare veya delillerle yakalanan
kimsenin işlediği suçu,
Toplu suç: Üç veya daha fazla kişi tarafından işlenen suçu,
Şüpheli: Hakkında hazırlık soruşturması yapılan veya hazırlık soruşturması açılmadan
kolluk kuvvetinin yaptığı araştırmaya konu olan veya kimliğini bir belge ile
veya kolluk kuvvetince tanınmış veya güvenilir kişilerin tanıklığı ile ispat
edemeyen veya gösterdikleri belgelerin doğruluğundan şüphe edilenler ile hakkında
suç işlediğine ilişkin basit şüphe bulunan kişileri,
Bilgi alma: Bir suçun tespiti veya aydınlatılmasına yönelik olarak, henüz suç
işleme şüphesi altında bulunmayan kişi veya tanık veya mağdurun dinlenmesini
ve tutanağa geçirilmesini,
İfade alma: Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun 135 inci maddesi hükümleri uyarınca,
işlediğinden şüphe edilen fiil bildirilip, susma ve müdafiden yararlanma hakkı
ile şüpheden kurtulması için somut delillerin toplanmasını isteyebileceği hatırlatılarak
ve eldeki bilgi veya bulgulardan yararlanılarak, suç işlediği şüphesi altında
bulunan kişilerin kolluk kuvveti tarafından dinlenmesini ve tutanağa geçirilmesini,
Sanık: Cumhuriyet savcısı tarafından suç isnadı ile hakkında kamu davası açılan
kişiyi,
Sorgu: Suç nedeni ile şüpheli veya sanığın ifadesinin hakim tarafından alınmasını,
Soruşturmanın selameti: Soruşturmanın, suç delillerinin değiştirilmesine ve
gizlenmesine veya yok edilmesine veya henüz yakalanmamış şüphelilerin kaçmasına
meydan vermeyecek şekilde yürütülmesini,
Gözaltı ve nezarethane sorumlusu: Gözaltına veya muhafaza altına alınan kişilere
haklarının okunmasını, kayıtların tutulmasını ve kanunlara uygun davranılmasını
sağlamak amacıyla ilgili karakol komutanı/amiri veya büro amiri tarafından görevlendirilen
personeli,
Gözaltı birimi: Yakalanan kişinin hakkındaki işlemlerin tamamlanarak adli mercilere
sevk edilmesine veya serbest bırakılmasına kadar, kanuni süre içerisinde onu
gözaltında tutmakla yetkili ve görevli kolluk kuvveti birimlerini,
Nezarethane: Şüpheli veya sanıkların haklarındaki işlemlerin tamamlanıp adli
mercilere sevk edilinceye kadar bekletilmesi amacıyla yapılmış yerleri,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Yakalama, Gözaltına Alma ve Muhafaza Altına Alma
Yakalama, Gözaltına Alma ve Muhafaza Altına Alma Yetkisi
Madde 5- Kolluk kuvveti:
a) Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun 127 nci maddesinde ve diğer mevzuatta belirlenen;
1) Tutuklama müzekkeresi olmaksızın meşhut cürüm sırasında rastlanan veya meşhud
cürümden dolayı takip olunan, firar etmesi ihtimali bulunan veya hüviyetinin
tayini hemen mümkün olmayan kişileri,
2) Gecikmesinde sakınca bulunan ve Cumhuriyet savcısına veya derhal amirlerine
müracaat imkanı olmayan hallerde, hakkında tutuklama müzekkeresi kesilmesi gereken
kişileri veya suçüstü halinde veya gecikmesinde sakınca bulunan diğer hallerde
suç işlendiğine veya suça teşebbüs edildiğine dair haklarında kuvvetli iz, eser,
emare ve delil bulunan şüphelileri,
3) Kolluk kuvvetinin kanun ve usul dairesinde verdiği emre itaatsizlik edenleri
ve aldığı tedbirlere uymayanları,
4) Görev yaparken mukavemette bulunan veya görevinden alıkoymak maksadıyla kolluk
kuvvetine zorla karşı koyan ve yakalanmadıkları taktirde hareketlerine devam
etmeleri ihtimali bulunan kişileri,
5) Haklarında yetkili mercilerce verilen yakalama ve tutuklama kararı bulunanları
veya kanunda istenilen bir mükellefiyeti yerine getirmedikleri için yakalanması
gerekenleri,
6) Uyuşturucu maddeleri alan, satan, bulunduran veya kullananları,
7) Halkın rahatını bozacak veya rezalet çıkaracak derecede sarhoş olanları veya
sarhoşluk halinde başkalarına saldıranları,
8) Halkın huzur ve sükununu bozanlardan, yapılan uyarılara rağmen bu hareketlerine
devam edenlerle, başkalarına saldırıya yeltenenleri ve kavga edenleri,
b) Polis Vazife ve Salahiyet Kanununun 13 ve 17 nci maddelerinde belirlenen;
1) Bir kurumda tedavi, eğitim ve ıslahı için kanunlarla belirtilen esaslara
uygun olarak, alınan tedbirlerin yerine getirilmesi amacıyla toplum için tehlike
teşkil eden akıl hastası, uyuşturucu madde veya alkol tutkunu, serseri veya
hastalık bulaştırabilecek kişileri,
2) Haklarında mahkemece çocuk bakım ve yetiştirme yurtlarına veya benzeri resmi
veya özel kurumlara yerleştirilmesine veya yetkili merci önüne çıkarılmasına
karar verilen küçükleri,
3) Usulüne aykırı şekilde ülkeye girmek isteyen veya giren veya hakkında sınır
dışı etme veya geri verme kararı alınan kişileri,
4) Kimliğini bir belge ile veya kolluk kuvvetince tanınmış veya güvenilir kişilerin
tanıklığı ile ispat edemeyenlerle gösterdikleri belgelerin doğruluğundan şüphe
edilen kişileri, aranan kişilerden olup olmadıkları anlaşılıncaya veya gerçek
kimliği ortaya çıkıncaya kadar yirmidört saati geçmemek üzere, yakalama, gözaltına
alma veya muhafaza altına almaya yetkilidir.
Bu maddenin birinci fıkrasının (a) bendinin 1 numaralı alt bendinde belirtilen
hallerde yakalama işlemi kolluk kuvvetinin yanısıra herkes tarafından yapılabilir.
Takibi şikayete bağlı olup, küçüklere veya beden veya akıl hastalığı veya maluliyet
veya güçsüzlüğü nedeniyle kendini idareden aciz bulunanlara karşı işlenen meşhud
cürümlerde şüphelinin yakalanması şikayete bağlı değildir.
Yakalama İşlemi
Madde 6 - Yakalama 5 inci maddede belirtilen yetkiler çerçevesinde hakim kararı
veya Cumhuriyet savcısının emri ile veya doğrudan kolluk kuvveti tarafından
yapılır.
Doğrudan kolluk kuvveti tarafından yapılan yakalama halinde işlem, yakalanan
kişi ve uygulanan tedbirler derhal Cumhuriyet savcısına bildirilir.
Yakalanan kişinin ilk olarak üst araması yapılır ve kendisine veya başkalarına
zarar verebilecek silah gibi unsurlardan arındırılması sağlanır.
Yakalama sırasında suçun iz, emare, eser ve delillerinin yok edilmesini veya
bozulmasını önleyecek tedbirler alınır.
Yakalama sırasında kişiye, suç ayrımı gözetilmeksizin yakalanma nedeni, susma
ve müdafiden yararlanma ve yakalandığını yakınlarına haber verme hakları bildirilir.
Yakalama sırasında kişinin yakalandığının yakınlarına derhal duyurulması, soruşturmanın
kapsam ve konusunun açığa çıkması bakımından kesin bir sakınca doğmamasına bağlıdır.
Yakalama işlemi bir tutanakla tespit edilir, bu tutanağın bir sureti yakalanan
kişiye verilir. Bu kişiye ayrıca haklarının yazılı olarak bildirildiğini ve
kendisi tarafından da bu hususun anlaşıldığını belirten
Yönetmeliğe ekli "Şüpheli ve Sanık Hakları Formu" (Ek A) tanzim edilerek
imzalı bir örneği verilir.
Yakalanan kişi en kısa zamanda gözaltı birimine götürülür.
Yakalanan ve Sevkedilecek Şahıslara Uygulanacak Tedbirler
Madde 7 - Yakalanan kişinin direnmesi, saldırıya yeltenmesi veya saldırıda bulunması
hallerinde kendisine kelepçe takılır.
Yakalanan kişinin kaçma ihtimali varsa kelepçe takılması kolluk kuvvetinin takdirine
bağlıdır.
Üst veya Vücut Araması
Madde 8 - Gözaltı birimine getirilen kişi hakkında aşağıdaki hükümler uygulanır:
a) Nezarethaneye konulmadan önce çok iyi bir şekilde aranır. Kadının üst veya
vücudunun aranması utanma duygusunu rencide edecek nitelikte ise, bir kadın
görevli veya bu amaçla görevlendirilecek diğer bir kadın tarafından yapılır.
b) Kendisine zarar verebilecek kemer, kravat, ip, kesici ve delici alet gibi
nesnelerden arındırılır.
c) Üzerinden çıkan eşya ve paralar muhafaza altına alınır. Paraların nev'i,
seri numaraları ve miktarı, eşyanın vasıfları ve markası belirtilerek bunlar
emanete alınır; bir tutanak düzenlenir ve bu tutanağın bir sureti üstü aranan
kişiye verilir.
Yakınlarına Haber Verme
Madde 9 - Yakalanan kişinin;
a) Kendisi ile birlikte bir kişi varsa bu kişi vasıtasıyla,
b) Suçun işlendiği yerde ikamet ediyorsa ve haber vereceği yakının telefon numarasını
biliyorsa telefon ile,
c) Haber vereceği yakının telefon numarasını bilmiyorsa bölge karakolu vasıtasıyla,
d) Konutu suç yeri dışında ise telefon ile veya kişinin adresinin bulunduğu
yerle ilişki kurulmak suretiyle,
haber vermek istediği yakınına gözaltına alındığının haber verilmesi sağlanır.
Gözaltına alınan kişi yabancıysa, vatandaşı olduğu ülkenin büyükelçiliği veya
konsolosluğuna haber verilir.
Devlet Güvenlik Mahkemelerinin görev alanına giren suçlarda soruşturma konusunun
açığa çıkması bakımından kesin bir sakınca yoksa, kişinin yakalandığı aynı şekilde
yakınlarına duyurulur.
Kişinin yakalandığının yakınlarından istediğine haber verilmesi soruşturmanın
kapsam ve konusunun açığa çıkması bakımından kesin bir sakınca doğuruyorsa,
haber vermeyi engelleyen husus tutanağa geçirilir.
Sağlık Kontrolü
Madde 10 - Yakalanan kişinin gözaltına alınacak olması veya zor kullanılarak
yakanlanması hallerinde doktor kontrolünden geçirilerek yakalanma anındaki sağlık
durumu belirlenir.
Gözaltına alınan kişinin herhangi bir nedenle yerinin değiştirilmesi, gözaltı
süresinin uzatılması, serbest bırakılması ve adli mercilere sevk edilmesi işlemlerinden
önce de sağlık durumunun doktor raporu ile tespiti sağlanır.
Gözaltı süresinde herhangi bir nedenle sağlık durumu bozulanlar ile sağlık durumundan
şüphe edilenler derhal doktor muayenesinden geçirilir.
Devlet Güvenlik Mahkemelerinin görev alanına giren suçlarda, gözaltı süresinin
uzatılması halinde, iki kontrol arasındaki sürenin 4 günü geçmemesi koşulu ile
gözaltına alınan kişinin sağlık durumu doktor raporu ile tespit ettirilir.
Tıbbi muayene, kontrol ve tedavi, adli tıp kurumu veya resmi sağlık kuruluşları
veya belediye tabiplerince ücretsiz yapılır. Doktor raporu dört nüsha halinde
düzenlenir. Bu nüshalardan birisi gözaltı biriminde muhafaza olunur, ikincisi
sanık gözaltı biriminden çıkışında kendisine verilir, üçüncüsü soruşturma dosyasına
eklenir, dördüncüsü ise sağlık kuruluşunda saklanır.
Soruşturmanın selameti ile doktor veya şüpheli veya sanığın güvenliği bakımından
sakınca bulunmayan hallerde, doktor ile muayene edilen şahsın yalnız kalması
sağlanır.
Nezarethane İşlemleri
Madde 11 - Üst araması yapılan kişinin nezarethaneye girişi, Yönetmeliğe ekli
"Nezarethaneye Alınanların Kaydına Ait Defter"e (Ek-B) kaydedilerek
sağlanır.
Nezarethane işlemlerinde;
a) Aynı suçla ilgisi olanlar, birbirine hasım olanlar, erkek ve kadınlar bir
araya konulmazlar, çocuklar yetişkinlerden ayrı tutulurlar.
b) Nezarethanede zaruri haller dışında beşten fazla kişi birarada bulundurulmaz.
c) Tuvalet, temizlik gibi zorunlu ihtiyaçların giderilmesi görevli memurun gözetiminde
sağlanır.
d) Yiyecek ve içecekler önceden kontrol edilir.
e) Gözaltına alınan kişi saldırgan bir tutum sergilemeye başladığı veya kendine
zarar vermeye kalkıştığı taktirde önce sözle kontrol altına alınmaya çalışılır.
Bu mümkün olmadığı takdirde, hareketini giderecek derecede kuvvet kullanılabilir.
Ancak zaruri olmadıkça gerek kendisinin gerek başkasının
hayatı, vücut bütünlüğü veya sağlığı tehlikeye girmedikçe kuvvet kullanılmaz.
f) Saldırgan tutum ve davranışları kontrol altına alınamayan kişiler tıbbi müdahalede
bulunulması için sağlık kuruluşlarına gönderilirler.
g) Gözaltındaki kişinin beslenme, nakil, sağlığının korunması ve gerektiğinde
tedavisi, yakalandığının yakınlarına haber verilmesi giderleri bütçe ödeneklerinden
karşılanır.
Nezarete Alınanların Kaydına Ait Defter
Madde 12 - Gözaltı işlemleri nezarete alınanların kaydına ait deftere yazılmak
suretiyle tespit edilir. Denetime tabi olan bu defterde:
a) Kimlik bilgileri;
1) Adı ve soyadı,
2) Baba adı,
3) Cinsiyeti,
4) Doğum yeri ve tarihi,
5) Nüfusa kayıtlı olduğu yer,
6) Cilt, aile sıra ve kayıt numarası,
7) Yabancılar için pasaport numarası,
8) İkamet adresi, iş adresi ve telefon numaraları,
b) Gözaltına alınmasına esas bilgiler;
1) İsnat edilen suç, gözaltına alınma nedeni,
2) Suç yeri ve tarihi,
3) Kimin emri ile yakalandığı ve nezarete alındığı,
4) Haber verilen Cumhuriyet savcısının adı soyadı,
5) Cumhuriyet savcısına haber verildiği tarih ve saat,
6) Bilgi toplama işlem kısmı kaydı,
c) Giriş işlemleri;
1) Yakalamanın yeri, tarih ve saati,
2) Giriş tarihi ve saati,
3) Girişte alınan doktor raporunun verildiği makam, tarihi, sayısı ve özeti,
4) Üst aramasında teslim alınan malzemeler, teslim eden ve teslim alanın imzası,
5) Giriş işlemini yapan görevlinin adı soyadı, rütbesi ve imzası,
d) Sanık ile ilgili işlemler;
1) Haber verilen yakını,
2) Haber verilen diplomatik temsilciliğin adı ve telefon numarası,
3) Tercüman temin edilip edilmediği, tercümanın adı soyadı ve imzası,
4) Avukat istediği hakkındaki beyanı ve imzası,
5) Avukat istemiş ise baronun adı veya kendi avukatının adı soyadı,
6) Gelen avukatın adı soyadı, sicil numarası, geliş saati ve imzası,
7) Süre uzatımına karar veren makam, kararının tarihi, sayısı ve uzatılan süre,
e) Çıkış işlemleri;
1) Çıkarıldığı tarih ve saat,
2) Çıkışta alınan doktor raporunun verildiği makam, raporun tarihi, sayısı ve
özeti,
3) Sevk edildiği makam,
4) Sevk evrakının tarihi ve sayısı,
5) Teslim alan görevlinin adı soyadı ve imzası,
6) Kişinin kendisine teslim edilen malzemeler ve imzası,
7) Görevliye teslim edilen malzemeler ve imzası,
8) Geçici ayrılışlar,
9) İlan ve işlemler ve sonuç,
10) Çıkış işlemini yapan görevlinin adı soyadı, rütbesi ve imzası,
11) Kontrol eden amirin adı soyadı, rütbesi ve imzası, belirtilir.
Bu defterde, yukarıda belirtilen zorunlu bilgilerin dışında gerekli görülen
diğer bilgilere de yer verilebilir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Gözaltı Süresi, Salıverme ve Adli Mercilere Sevk
Gözaltı Süresi
Madde 13 - Yakalanarak özgürlüğü fiilen kısıtlanan kişinin gözaltı süresi, bu
kişinin yakalanması ile birlikte başlar.
Bir veya iki kişi tarafından işlenen suçlarda yakalanan kişi serbest bırakılmazsa
en yakın hakime gönderilmesi için gerekli süre hariç en geç 24 saat içinde hakim
önüne çıkarılır. Suç, Devlet Güvenlik Mahkemesinin görev alanına giriyorsa bu
süre 48 saattir.
Gözaltı Süresinin Uzatılması
Madde 14 - Devlet Güvenlik Mahkemelerinin görev alanına giren suçlar da dahil
olmak üzere toplu suç halinde, delillerin toplanmasında güçlük, fail sayısının
çokluğu ve benzeri sebeplerle gözaltı süresini Cumhuriyet savcısı yazılı emir
ile 4 güne kadar uzatabilir. 4 günlük uzatmaya rağmen soruşturma tamamlanamazsa,
Cumhuriyet savcısının istemi ve hakim kararı ile şüphelilerin hakim önüne çıkarılmaları
7 güne kadar uzatılabilir.
Devlet Güvenlik Mahkemelerinin görev alanına giren suçların olağanüstü hal ilan
edilen bölgelerde işlenmesi durumunda 7 günlük süre Cumhuriyet savcısının talebi
ve hakim kararı ile 10 güne kadar uzatılabilir.
Yakalama İşlemine Karşı Hakime Başvurma
Madde 15 - Devlet Güvenlik Mahkemesinin yetkisine giren suçlar dahil, yakalama
işlemine veya gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin Cumhuriyet savcısının yazılı
emrine karşı, hemen serbest bırakılmasını sağlamak için yakalanan kişinin dilekçesi
yetkili hakime en seri şekilde ulaştırılır.
Yetkili Mercilere Sevk veya Serbest Bırakma
Madde 16 - Yakalanan kişi, gözaltına alınmasını gerektirecek bir nedenin tespit
edilememesi veya yakalama sebebinin ortadan kalkması halinde kolluk kuvvetince
derhal salıverilir.
Yakalanan kişi, hakkında ıslah veya tedavi tedbiri alınması gereken kişilerden
ise ilgili kuruma teslim edilir.
Gözaltı süreleri azami süreler olup gözaltına alınan kişilerin işlemlerinin
en kısa sürede bitirilmesi esastır.
Gözaltına alınanlar, işlemleri bitirildikten sonra gözaltı süresinin dolması
beklenmeden kolluk kuvvetince ilgili Cumhuriyet savcılığına derhal sevk edilir.
Gözaltı süresi içerisinde ve nihayet süre sonunda, gözaltı sebebinin ortadan
kalkması veya kişi hakkında delil elde edilememesi hallerinde durum derhal yetkili
Cumhuriyet savcısına bildirilir, tutuklama işlemine girişilmediğinde kişi hemen
salıverilir.
Yakalama işlemine veya gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin Cumhuriyet savcısının
emrine karşı hakime yapılan başvuru üzerine verilen serbest bırakma kararı derhal
uygulanır.
Emanete alınan şahsi eşya, para eksiksiz olarak adı geçene teslim edilerek ve
girişte tanzim edilen üst veya vücut araması tutanağına şerh düşülerek kendisine
imzalatılır.
Sevk veya serbest bırakma işlemi ve sebebi, Yönetmeliğin eki "Sevk/Serbest
Bırakma Tutanağı"na (Ek-C) bağlanır, bunun bir sureti gözaltından çıkarılan
kişiye verilir.
Yeniden Yakalama Yasağı
Madde 17 - Gözaltına alınıp da serbest bırakılan kişi, yakalamaya konu olan
fiil sebebiyle yeni ve yeterli delil elde edilmedikçe ve Cumhuriyet savcısının
emri olmadıkça aynı fiilden dolayı bir daha yakalanamaz ve gözaltına alınamaz.
Küçüklerle İlgili Özel Hüküm
Madde 18 - Küçükler bakımından yakalama ve ifade alma yetkileri aşağıdaki şekilde
sınırlandırılmıştır.
a) Fiili işlediği zaman onbir yaşını bitirmemiş olanlar ile onbeş yaşını bitirmemiş
sağır ve dilsizlere ceza verilmesi Türk Ceza Kanunu ve Çocuk Mahkemelerinin
Kuruluş, Görev ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile yasaklandığından bu
kişiler suç nedeni ile yakalanamaz. Ancak fiil, kanunen
bir seneden fazla hapis cezasını veya daha ağır bir cezayı gerektiren bir cürüm
ise kimlik ve suç tespiti amacı ile yakalama yapılabilir. Kimlik tespitinden
hemen sonra küçük serbest bırakılır. Suç tespitinde küçük hiçbir suretle kullanılmaz.
Tespit edilen kimlik ve suç, mahkeme başkanı tarafından
tedbir kararı alınmasına esas olmak üzere derhal Cumhuriyet savcılığına bildirilir.
b) Onbir yaşını bitirmiş, ancak onbeş yaşını doldurmamış olanlar suç sebebi
ile yakalanabilirler. Bu küçükler, yakınları ile müdafiye haber verilerek derhal
Cumhuriyet savcılığına sevkedilirler. Hazırlık soruşturması Cumhuriyet Başsavcısı
veya görevlendireceği Cumhuriyet savcısı tarafından bizzat yapılır.
c) Onbeş yaşını doldurmuş, ancak onsekiz yaşını doldurmamış olanların hazırlık
soruşturması kolluk kuvveti tarafından yapılabilir. Hazırlık soruşturması aşağıdaki
hükümlere göre yürütülür:
1) 3005 sayılı Meşhud Suçların Muhakeme Usulü Kanununun hükümleri
uygulanmaz.
2) Küçüğün gözaltına alındığı ana-baba veya vasisine bildirilir.
3) Devlet Güvenlik Mahkemelerinin görevine giren fiiller dışındaki suçlarda
kendi talebi olmasa bile müdafiden yararlandırılır; ana-baba veya vasi müdafi
seçebilir.
4) Müdafi hazır bulundurulmak şartı ile şüpheli küçüğün ifadesi alınabilir.
5) Kendisinin yararına aykırı olduğu saptanmadığı sürece ve kanuni bir engel
bulunmadığı durumlarda ana-babası veya vasisi ifade alınırken hazır bulunabilir.
6) Yetişkinlerden ayrı tutulur.
7) Çocuk Mahkemelerinin Kuruluşu, Görev ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunda
yazılı suçlar büyüklerle beraber işlendiği takdirde hazırlık soruşturması sırasında
küçüklerle ilgili evrak ayrılır, büyükler ve küçüklerin soruşturmaları ayrı
ayrı yürütülür.
8) Küçüklerin kimlikleri ve eylemleri mutlaka gizli tutulur.
9) Suçun mağduru küçükse, bunlara karşı işlenen meşhud suçlarda, kovuşturulması
suçtan zarar gören kimsenin şikayetine bağlı olan fiillerde şüphelinin yakalanması
ve soruşturma yapılması için şikayete gerek yoktur.
10) Küçüklerle ilgili işlemler mümkün olduğu ölçüde sivil kıyafetli görevliler
tarafından yerine getirilir. Küçüklere kelepçe takılamaz.
11) Sıfır - onsekiz yaşları arasındaki küçükler için kovuşturma niteliği taşımayan,
suç isnadı oluşturmayan her türlü araştırma yapılır. Suçun iz, emare, eser ve
delilleri tespit edilir, muhafaza altına alınır ve belgelenir. Şüpheli hakkında
bilgi toplanır ve geciktirilmemesi gereken her türlü acele
işlemler yapılır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Müdafi ile İlgili Hususlar
Müdafi Tayini
Madde 19- Yakalanan kişi veya şüphelinin kendisi müdafi tayin edebileceği gibi
varsa kanuni temsilcisi de müdafi seçebilir.
Devlet Güvenlik Mahkemelerinin görev alanına giren suçlar hariç kişinin kendisi
müdafi tayin edebilecek durumda değilse, isteği halinde baro tarafından kendisine
müdafi tayin edilir. Bu durumdaki kişinin müdafi talebi kolluk kuvveti tarafından
derhal baroya bildirilir.
Yakalanan kişi veya şüpheli onsekiz yaşını bitirmemiş veya sağır veya dilsiz
veya kendisini savunamayacak derecede malul olup müdafii de bulunmazsa talebi
aranmaksızın kendisine müdafi tayin edilmek üzere durum kolluk kuvvetince derhal
baroya bildirilir.
Müdafi ile Görüşme
Madde 20 - Yakalanan kişi müdafi ile vekaletname aranmaksızın her zaman ve konuşulanları
başkalarının duyamayacağı bir ortamda görüşebilir.
Soruşturmayı geciktirmemek kaydıyla ve yakalanan kişi isterse, vekaletname aranmaksızın
ancak bir müdafi ifadede hazır bulunabilir.
Müdafi ile yazışmalar denetime tabi tutulamaz.
Devlet Güvenlik Mahkemelerinin görev alanına giren suçlarda ise yakalanan kişi
ancak gözaltı süresinin hakim tarafından uzatılması halinde müdafi ile görüşebilir.
Müdafiin Dava Evrakını İncelemesi
Madde 21 - Müdafi, kolluk kuvvetinde bulunan hazırlık evrakından yakalanan kişinin
ifadesini içeren tutanak ile bilirkişi raporlarını ve şüphelinin hazır bulunmaya
yetkili olduğu diğer işlemlere ilişkin tutanakları her zaman inceleyebilir ve
bunların bir suretini kolluk kuvvetinden alabilir. Bunlar
dışında kalan dosya içeriğinin müdafi tarafından incelenebilmesi Cumhuriyet
savcısının vereceği karara bağlıdır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
İfade
İfadenin Esasları
Madde 22 - İfade, kolluk kuvveti amir ve memurları tarafından aşağıda belirtilen
esas ve usuller çerçevesinde alınır:
a) İfade verenin kimliği tespit edilir. İfade veren kimliğine ilişkin soruları
doğru olarak cevaplandırmak zorundadır.
b) Yakınlarından istediğine yakalandığını duyurabileceği söylenir, istediği
yakınına yakalandığı duyurulur.
c) Kendisine isnat edilen suç anlatılır. İsnat edilen suç hakkında açıklamada
bulunmamasının kanuni hakkı olduğu hatırlatılır.
d) Müdafi tayin hakkının bulunduğu, müdafi tayin edebilecek durumda değilse
baro tarafından kendisine müdafi tayin edilebileceği, arzu ederse müdafiin soruşturmayı
geciktirmemek kaydıyla ifade alınırken yanında bulunabileceği, bunun için vekalet
vermesinin gerekmediği bildirilir.
e) Talep ederse, bir müdafi görevlendirilmesi için baroya haber verilir. Müdafiin
gelmesi için makul bir süre beklenir, müdafi gelmezse bu husus tutanağa kaydedilerek
ifade alma işlemine başlanır.
f) Kendisi aleyhine var olan şüphe sebeplerini ortadan kaldırmak ve lehine olan
hususları ileri sürmek imkanı verilir.
g) Şüpheden kurtulması için somut delillerin toplanmasını talep edebileceği
hatırlatılır.
h) Şahsi halleri hakkında bilgi alınır.
ı) İfade alma şüphelinin lehine olan delilleri açıklamasına engel olmayacak
biçimde yürütülür.
i) İfade bir tutanakla tespit edilir.
j) İfade alınan yer, tarih, şüphelinin açık kimliği, bu işlem sırasında hazır
bulunanların kimlikleri, görevleri, bu işlemler yapılırken yukarıdaki esaslara
uyulup-uyulmadığı, uyulmamış ise sebepleri tutanağa geçirilir.
k) Tutanak, okunup anlaşıldıktan sonra hazır bulunanlarca imzalanır. İmzadan
imtina eden varsa bunun sebepleri tutanakta belirtilir.
Müdafi, şüphelinin ifadesi alınırken onun yerini aldığı izlenimini veren herhangi
bir müdahalede bulunamaz ve sadece hukuki yardımda bulunabilir. Hukuki yardım
maddi olayı karartabilecek müdahalelerin yapılması anlamına gelmez. Müdafi,
şüpheliye bütün kanuni haklarını hatırlatabilir ve müdafiin her türlü müdahalesi
tutanağa geçirilir.
Devlet Güvenlik Mahkemelerinin görevine giren suç nedeniyle ifadesi alınan kişiye
birinci fıkranın (d) ve (e) bentleri uygulanmaz. Şüphelinin yakınlarından istediğine
yakalandığını-gözaltına alındığını duyurabilmesi soruşturmanın kapsam ve konusunun
açığa çıkmamasına bağlıdır. Bu tür suçlarda
ifade öncesinde kendisine isnat edilen suçun neden ibaret olduğu ifade verene
bildirilir ve bu hususta cevap vermek isteyip istemediği sorulur.
İfade Almada Yasak Yöntemler
Madde 23 - İfade veren şüphelinin beyanları hür iradesine dayanmalıdır. Yasak
yöntemlerle elde edilen ifadeler, rızası olsa bile delil olarak değerlendirilemez.
Bu nedenle gözaltındaki kişiye;
a) Özgür iradeyi engelleyici nitelikte kötü davranma, işkence, zorla ilaç verme,
yorma, aldatma, bedensel cebir ve şiddette bulunma, bazı araçlar uygulama gibi
iradeyi bozan bedeni veya ruhi müdahaleler yapılamaz.
b) Kanuna aykırı bir menfaat vaat edilemez.
ALTINCI BÖLÜM
Nezarethane ve İfade Alma Odası
Nezarethane ve İfade Alma Odası
Madde 24 - Nezarethaneler en az 7 metrekare genişliğinde, 2,5 metre yüksekliğinde
ve duvarlar arasında en az 2 metre mesafe olacak şekilde düzenlenir. Yeterli
tabii ışıklandırma ve havalandırma imkanları sağlanır.
Nezarethanelerde zaruri haller dışında beşten fazla kişi bir arada gözaltında
tutulmaz.
Nezarethanelerde gözaltına alınan kişilerin yatmaları ve oturmaları için yeteri
kadar sabit ve dayanıklı oturma yerleri bulundurulur.
Mevsim şartları ve gözaltı yerlerinin maddi şartları da dikkate alınarak, geceyi
gözaltında geçirecek şahıslar için yeterli miktarda battaniye ve yatak temin
edilir.
Tuvalet, banyo ve temizlik ihtiyaçlarının giderilmesi için gerekli tedbirler
alınır. Nezarethane girişine onaylanmış nezarethane talimatı asılır.
İç ve dış emniyeti sağlanmış, özel surette hazırlanmış, teknik donanımlı, bağımsız
yerlerin ifade alma odası olarak kullanılmasına özen gösterilir.
Mevcut nezarethane ve ifade alma odalarının standartlara uygun hale getirilmesi
bütçe imkanları çerçevesinde sağlanır.
YEDİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Nezarethane ve İfade Alma Odalarının Denetimi
Madde 25 - Nezarethane ve ifade alma odalarının standartlara uygunluğunu sağlamak
amacı ile kolluk kuvvetlerinin yetkili birimleri tarafından denetleme yapılır.
Cumhuriyet Başsavcıları veya görevlendirecekleri Cumhuriyet savcıları adli görevlerinin
gereği olarak, nezarethaneleri, varsa ifade alma odalarını, gözaltına alınan
kişilerin durumlarını, gözaltına alınma sebep ve sürelerini, gözaltına alınma
ile ilgili tüm kayıt ve işlemleri inceler ve araştırır;
sonucunu Nezarethaneye Alınanların Kaydına Ait Defter'e kaydeder.
Yetkili ve görevli mercilerin mevzuatta öngörülen denetim yetkileri
saklıdır.
Hazırlık Soruşturmasının Gizliliğinin Uygulanması
Madde 26 - Suçluluğu bir yargı hükmüne bağlanana kadar kişinin masumiyeti esastır
ve hazırlık soruşturması gizlidir. Bu nedenle, soruşturma safhasında gözaltındaki
bir kişinin "suçlu" olarak kamuoyuna duyurulmasına, basın önüne çıkartılmasına,
yer gösterme gibi soruşturmaya ilişkin işlemlerin basın önünde veya iştirakiyle
yapılmasına, kişilerin basınla sorulu cevaplı görüştürülmele- rine, görüntülerinin
alınmasına, teşhir edilmelerine sebebiyet verilmez ve soruşturma evrakı hiçbir
şekilde yayımlanamaz.
Kolluk kuvveti faaliyetlerinin kamuoyuna duyurulması amacıyla, yakalanan kişilerin
kimliklerini ihtiva etmeyen olay bilgileri, basın bildirisi şeklinde ve yetkili
birimler tarafından kolluk kuvvetlerinin basına bilgi vermelerine ilişkin özel
mevzuat hükümleri dikkate alınarak basın-yayın organlarına bildirilebilir.
Sorumluluk
Madde 27- Bu Yönetmelik hükümlerinin uygulanmasından kanunlarla kendisine yakalama,
muhafaza altına alma, gözaltına alma ve ifade alma yetkisi verilmiş kolluk kuvvetleri
sorumludur.
Personelin Niteliği
Madde 28 - Bu Yönetmelikle kolluk kuvvetine verilen görevleri yerine getirecek
personelin eğitim görmüş olması gereklidir.
Personelin Eğitimi
Madde 29 - Eğitime, tecrübeli, suçluluk psikolojisinden anlayan, sabırlı, soğukkanlı,
kavrama kabiliyeti yüksek, psiko-teknik testten geçirilmiş personel katılabilir.
Eğitim süresi ve müfredatı ilgisine göre Jandarma Genel Komutanı veya Emniyet
Genel Müdürü'nün onayı ile belirlenir.
Eğitimi başarı ile bitiren personele şekil ve ebadı Jandarma Genel Komutanlığı/Emniyet
Genel Müdürlüğü'nün eğitim birimlerince belirlenen sertifika verilir.
Eğitimde başarı gösteremeyen personel hakkında Hizmet İçi Eğitim Yönergeleri
hükümleri uygulanır.
Tekerrür ve tazeleme gibi özel eğitimlere iştirak ettirilen personele ayrıca
sertifika verilmez.
Geçici Madde 1- Bu Yönetmeliğe göre görev yapacak kolluk kuvvetinin eğitimi
için Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren üç ay içinde eğitim planı yapılır
ve mevcut personelin eğitimi iki yıl içinde tamamlanır.
Yürürlükten Kaldırılan Hükümler
Madde 30 - 18/1/1996 tarihli ve 318 sayılı "Jandarma Genel Komutanlığı
Gözaltı Sorgulama ve İfade Alma Yönergesi" ve 8/5/1995 tarihli ve 148 sayılı
"Emniyet Genel Müdürlüğü Gözaltı, Sorgulama ve İfade Alma Talimatnamesi"
yürürlükten kaldırılmıştır.
Yürürlük
Madde 31 - Bu Yönetmelik Resmi Gazete'de yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 32 - Bu Yönetmelik hükümlerini Adalet ve İçişleri Bakanları yürütür.
21/8/1998
T.C. EK-A
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI ----
ŞÜPHELİ VE SANIK HAKLARI FORMU*
Şahsın Kimlik Bilgileri
-----------------------
Soyadı : ............. Doğum Tarihi : ...../...../.....
--------- -------------------------------
Adı : ............. Doğum Yeri : .................
--------- -------------------------------
Ana Adı : ............. Cinsiyeti : .................
--------- -------------------------------
Baba Adı: ............. Nüf.Kay.Old. Yer (İl/İlçe/Köy): ...../...../.....
--------- -------------------------------
Şahsın Gözaltına Alındığı
-------------------------
Tarih/Saat : ...........................
-----------------------
Yer (Cadde, Sokak vs.): ...........................
-----------------------
........................... olayı ile ilgili olarak ....................
....... suçu şüphesi/savcılık talimatı ile
yakalandınız/gözaltına alındınız. Başka suçlara karışmış olma ihtimaliniz de
aynı zamanda soruşturma kapsamındadır.
Yürürlükteki mevzuata göre, aşağıda belirtilen haklarınız bulunmaktadır;
I- Kimliğinizle ilgili sorulara doğru cevap vermek zorundasınız.
Kimliğinizle ilgili bilgileri vermemeniz veya yanlış bilgi vermeniz suç teşkil
edecektir.
II- İsnat edilen suç hakkında açıklamada bulunmama, yani susma hakkına
sahipsiniz.
III- Yakalandığınızı ve/veya gözaltına alındığınızı yakınlarınıza haber
verme hakkınız vardır. Soruşturma konusunun açığa çıkması bakımından kesin bir
mahzur doğurmayacaksa haber vermek istediğiniz yakınınıza veya
Büyükelçiliğinize/Konsolosluğunuza durum derhal bildirilecektir.
IV- Aleyhinize varolan şüpheleri ortadan kaldırmak için lehinize olan
hususları öne sürebilirsiniz.
V- Müdafi tayin hakkınız vardır. Müdafi tayin edebilecek durumunuz yoksa,
baro tarafından tayin edilecek bir müdafiin hukuki yardımından
yararlanabilirsiniz. Müdafii ile görüşme ve konuşma hakkınız vardır.
Müdafiiniz, ifade alma esnasında hazır bulunabilir. (DGM kapsamındaki bir
suçtan gözaltına alınmış iseniz ancak, tutuklandığınızda veya gözaltı süreniz
hakim tarafından uzatıldığında müdafiinizle görüşebilirsiniz.)
VI- Yakalamaya ve gözaltı süresinin uzatılmasına karşı hakime itiraz
hakkınız vardır.
İsnat olunan suçla ilgili olarak tarafıma okunan ve form olarak bir
nüshası verilen haklarımın neler olduğunu anladım.
..........
Gözaltına Alınan Şahsın İmzası
Yukarıda adı ve açık kimliği yazılı şüpheliye/sanığa isnat olunan suçla
ilgili haklarını açıkladım ve kendisi tam anlamıyla anlayarak imzaladı/imzadan
imtina etti, formun bir nüshası kendisine verildi.
Görevlinin
----------
Sicili:
Birimi:
İmzası:
1
------------------------------------------------------------------------------
(*) YAKALAMA, GÖZALTINA ALMA VE İFADE ALMA YÖNETMELİĞİ'NİN EKİDİR.
1- Bu form DGM kapsamına giren suçlar dahil, tüm suçlardan dolayı yakalanan
ve/veya gözaltına alınan şüpheli/sanıklara verilecektir.
2- Bu form, Gözaltına alınan her şahıs için üç nüsha doldurulacak, bir nüshası
şahsın kendisine, bir nüshası Cumhuriyet Savcılığına verilecek, diğer
nüshası ise dosyasına konulacaktır.
* YAKALAMA, GÖZALTINA ALMA VE İFADE ALMA YÖNETMELİĞİ'NİN EKİDİR.
T.C. EK-C
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI ----
SEVK/SERBEST BIRAKMA TUTANAĞI*
GÖZALTINA ALAN BİRİM a) İli :
b) İlçesi/Şubesi :
c) Karakolu/Bürosu:
ŞÜPHELİNİN/SANIĞIN
KİMLİK VE ADRESİ :
GÖZALTINA ALINDIĞI a) Tarih: b) Saat:
GÖZALTINDAN ÇIKARILDIĞI a) Tarih: b) Saat:
GÖZALTINDAN ÇIKARILMA ŞEKLİ a) Karakoldan/Şubeden serbest bırakılmıştır.
b) C.savcılığa sevk edilmiştir.
c) Diğer ......................
GÖZALTINDA TUTULMA SÜRESİ 24 SAATİ
(DGM KAPSAMINDAKİ SUÇLARDA 48 SAATİ)
GEÇMİŞSE BU SÜRENİN UZATILDIĞINA İLİŞKİN
C.BAŞSAVCILIĞININ YAZILI EMRİ VEYA
HAKİM KARARI a) C.Başsavcılığının .......... gün, .......... sayılı
emriyle (...) gün nezarethanede kalmıştır.
b) .......... Sulh Ceza Hakimliğinin
.......... gün, .......... sayılı kararıyla (...) gün
nezarethanede kalmıştır.
SERBEST BIRAKILDIĞI VEYA
C.BAŞSAVCILIĞINA SEVK EDİLDİĞİ
TARİHTE ADLİ MUAYENESİNİ HAVİ
RAPORU VEREN MAKAM, RAPORUN
TARİH VE NUMARASI :
NEZARETHANEDEN GEÇİCİ AYRILIŞLAR:
ŞAHSİ EŞYALARININ TESLİM EDİLİP EDİLMEDİĞİ:
DİĞER HUSUSLAR :
Bu tutanak şüphelinin/sanığın sevk edilmesi/serbest bırakılması sırasında
gözaltı ve nezarethane sorumlusu tarafından tanzim edilerek altı birlikte imza
edilmiş, bir nüshası şüpheliye/sanığa verilmiştir. .../.../...
Gözaltı/Nezarethane Sorumlusu Şüpheli/Sanık
----------------------------- -------------
(İSİM/SİCİL - İMZA) (İSİM-İMZA)
----------------------------------------------------------------
* YAKALAMA, GÖZALTINA ALMA VE İFADE ALMA YÖNETMELİĞİ'NİN EKİDİR.
|
|
AVUKAT
|
|
|
|
PAZARBAŞI HUKUK BÜROSU
|
|
|
|
||
